Γράφει ο Γεώργιος Εμμ. Ματσίγκος, Δικηγόρος LL.M
Ι. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Με τον Εξωδικαστικό Μηχανισμό Ρύθμισης Οφειλών Επιχειρήσεων (Ν.4469/2017) εισάγεται για πρώτη φορά στην ελληνική έννομη τάξη µια οργανωμένη εξωδικαστική διαδικασία για τη συνολική και μακροπρόθεσμη ρύθμιση των χρεών των ελληνικών επιχειρήσεων, οι οποίες, εξαιτίας της οξύτατης και διαρκούς οικονομικής κρίσης, αδυνατούν να εξυπηρετήσουν όλες τις συσσωρευμένες οφειλές τους.
Μέχρι σήµερα η διαδικασία εξυγίανσης των άρθρων 99 επ. του Πτωχευτικού Κώδικα αποτελούσε το µοναδικό εργαλείο ρύθμισης χρεών των επιχειρήσεων. Η διαδικασία αυτή, εάν και σημαντικά βελτιωμένη από άποψη ευελιξίας και χρόνου µετά και την πρόσφατη αναμόρφωσή της µε τις διατάξεις του Πτωχευτικού Κώδικα (Ν. 4446/2016), δεν παύει να αφορά κυρίως μεγάλες ανώνυμες εταιρίες µε πολυάριθμους πιστωτές και σημαντικά χρέη. Το κόστος της παραμένει υψηλό, ενώ προϋποθέτει προηγούμενη συνεννόηση και συμφωνία της επιχείρησης µε την πλειοψηφία των δανειστών της.
Ο σκοπός του Εξωδικαστικού Μηχανισμού Ρύθμισης Οφειλών Επιχειρήσεων είναι να δώσει την ευκαιρία στους οφειλέτες – επιχειρηματίες να ρυθμίσουν τα συνολικά χρέη τους ταυτόχρονα προς όλους τους πιστωτές τους, δηλαδή, τις τράπεζες, τις εφορίες, τα ασφαλιστικά ταμεία, τους ΟΤΑ, τους προμηθευτές και τους λοιπούς ιδιώτες.
Μέσω μίας οικονομικά ορθολογικής διευθέτησης οφειλών που έχει ως αφετηρία την εκπόνηση μιας πρότασης - σχεδίου αποπληρωμής της ίδιας της αιτούμενης επιχείρησης, με βάση τις πραγματικές δυνατότητες αποπληρωμής της, δηλαδή μέσω ενός βάσιμου ή απλώς λογικού σχεδίου, μπορεί να επιτευχθεί ρύθμιση μετά από διαπραγμάτευση με τους καλούμενους με την αίτηση πιστωτές, δηλαδή τους ιδιώτες, τις Τράπεζες, το Δημόσιο και τα Ταμεία. Με την ένταξή του στο νόμο, ο εκάστοτε οφειλέτης μπορεί να επιτύχει διαγραφή όλων των τόκων υπερημερίας στις Τράπεζες, διαγραφή των προστίμων και προσαυξήσεων στο Δημόσιο, πάγωμα των τόκων στο Δημόσιο και ρύθμιση σε 120 δόσεις, δυνατότητα επιπλέον διαγραφής και ευνοϊκής ρύθμισης με τις Τράπεζες, και λοιπούς ιδιώτες πιστωτές – προμηθευτές (περιλαμβάνονται οφειλές σε εταιρείες κινητής και σταθερής τηλεφωνίας, ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ, κλπ.).
Συγκεκριμένα, στις διατάξεις του Νόμου προβλέπεται ρητά ότι η φορολογική διοίκηση και οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης συμμετέχουν στο μηχανισμό µε σκοπό τη διαπραγμάτευση βιώσιμων λύσεων ρύθμισης, προσαρμοσμένων στις ανάγκες της επιχείρησης. Η πρωτοφανής ευελιξία του Δημοσίου και των Ταμείων ως πιστωτών προβλέπει πέραν της δυνατότητας διαγραφής των προστίμων και των προσαυξήσεων, ακόμη και τη διαγραφή μέρους της βασικής οφειλής (κεφαλαίου) σε περιπτώσεις που αυτό κρίνεται απαραίτητο για την επιβίωση της επιχείρησης και πάντα υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης του δημοσίου συμφέροντος. Παράλληλα με τυχόν διαγραφές που μπορεί να δικαιολογούνται, το Δημόσιο και τα Ταμεία έχουν την ευχέρεια να εγκρίνουν και επιμήκυνση αποπληρωμών έως 10 έτη (120 δόσεις).
ΙΙ. ΔΙΚΑΙΟΥΜΕΝΟΙ ΣΕ ΕΝΤΑΞΗ - ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΜΕΝΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Δυνατότητα ένταξης στο νέο νομοθετικό πλαίσιο του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών, έχουν όλα τα νομικά πρόσωπα (Α.Ε., Ε.Π.Ε, Ι.Κ.Ε., Ο.Ε., Ε.Ε.) και όσα φυσικά πρόσωπα έχουν πτωχευτική ικανότητα (έμποροι). Δεν εντάσσονται κατ’ αρχήν οι ελεύθεροι επαγγελματίες μη έμποροι, πλην όμως μπορούν και αυτοί να ρυθμίσουν τις οφειλές τους προς το Δημόσιο (εφορία και ασφαλιστικά ταμεία) στα πλαίσια του σε έως 120 δόσεις, με διαγραφή των ποινών και των προσαυξήσεων.
Οι δικαιούμενοι σε ένταξη οφειλέτες, πρέπει να πληρούν αθροιστικά τρείς προϋποθέσεις: α. Να έχουν συνολικό ύψος οφειλών, προς όλους τους πιστωτές (δημόσιο και ιδιώτες), άνω των € 20.000, β. Να διαθέτουν ένα από τα ακόλουθα σε μία τουλάχιστον από τις τελευταίες τρεις χρήσεις, πριν υποβάλουν την αίτησή τους (δηλ. 2016 ή 2015 ή 2014):
- να έχουν θετικά αποτελέσματα προ τόκων, φόρων και αποσβέσεων ή θετική καθαρή θέση (equity).
– να έχουν οφειλές από δάνειο (ή άλλη αιτία) σε τράπεζα με καθυστέρηση τουλάχιστον 3 μηνών, κατά την 31/12/2016 ή οφειλές από δάνειο (ή άλλη αιτία) σε τράπεζα, που ρυθμίστηκε μετά την 1η Ιουλίου 2016,
- να έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το δημόσιο (ΑΑΔΕ, ΕΦΚΑ, άλλα ΝΠΔΔ συμπεριλαμβανομένων των ΟΤΑ) και να μη διαθέτουν φορολογική και ασφαλιστική ενημερότητα, κατά την 31/12/2016,
- να έχουν εκδώσει επιταγές που σφραγίστηκαν κατά την 31/12/2016 ή να έχουν εκδοθεί διαταγές πληρωμής ή δικαστικές αποφάσεις εις βάρος τους, λόγω ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων από τρίτους (π.χ. προμηθευτές) μέχρι καιτην 31/12/2016.
Η ένταξη στον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών, δεν είναι δυνατή όταν:
- εκκρεμεί αίτηση υπαγωγής του Ν. 4307/2014 (Νόμος Δένδια) ή στις διατάξεις του πτωχευτικού κώδικα (επομένως και στις προπτωχευτικές διαδικασίες), εκτός εάν υπάρξει παραίτηση,
- έχει εκδοθεί για μία από τις παραπάνω περιπτώσεις δικαστική απόφαση, ή συζητήθηκε η υπόθεση και εκκρεμεί η έκδοση αποφάσεως,
- αν ο οφειλέτης έχει διακόψει την επιχειρηματική του δραστηριότητα, εκτός εάν αναβιώσει,
- αν ο οφειλέτης δεν έχει φορολογική κατοικία στην Ελλάδα,
- αν ο οφειλέτης έχει καταδικαστεί για οικονομικό αδίκημα, ιδίως για φοροδιαφυγή, υπό τον όρο ότι η καταδίκη τελεί σε αιτιώδη συνάφεια με την επιχειρηματική του δραστηριότητα.Επίσης, δεν συμμετέχουν στην διαδικασία του εξωδικαστικού μηχανισμού οι απαιτήσεις των λεγόμενων «μικρών πιστωτών» της επιχείρησης. Ως μικροί πιστωτές θεωρούνται οι πιστωτές της επιχείρησης, με απαιτήσεις οι οποίες:
- δεν υπερβαίνουν ατομικά για κάθε πιστωτή το ποσό των 2.000.000 € και ποσοστό 1,5% του συνολικού χρέους του οφειλέτη,
- δεν υπερβαίνουν αθροιστικά το ποσό των 20.000.000 € και ποσοστό 15% του συνολικού χρέους του οφειλέτη.
Σημειώνεται όμως, ότι αν οι απαιτήσεις των μικρών πιστωτών υπερβαίνουν αθροιστικά είτε το ποσό των 20.000.000, είτε συνολικό ποσοστό 15% του χρέους του οφειλέτη, θα συμμετάσχουν στη ρύθμιση οι πιστωτές με τις μεγαλύτερες απαιτήσεις έως τη συμπλήρωση των ανωτέρω κριτηρίων.
Η διαδικασία ένταξης ξεκινά κατόπιν σχετικής αίτησης της επιχείρησης, συνοδευόμενη από μια αρχική πρόταση ρύθμισης οφειλών καθώς και από τα αναλυτικά οικονομικά στοιχεία της, χωρίς να απαιτείται φορολογική και ασφαλιστική ενημερότητα. Στη συνέχεια ορίζεται από ειδικό μητρώο που τηρείται ήδη για το σκοπό αυτό στην Ε.Γ.Δ.Ι.Χ. ένας συντονιστής των διαδικασιών διαπραγμάτευσης για την αναδιάρθρωση των χρεών, ο οποίος φροντίζει για την επικοινωνία μεταξύ των πιστωτών και του οφειλέτη, την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων και την ακριβή καταγραφή προτάσεων και αντιπροτάσεων στα πλαίσια της διαπραγμάτευσης.
Στην ουσία η επιχείρηση έχει την υποχρέωση να καταθέσει πλήρη αίτηση-πρόταση και να αποφασίσει ποιές από τις προτάσεις που θα λάβει θα είναι αποδεκτές. Η επιχείρηση απαλλάσσεται οριστικά από το όποιο διοικητικό κόστος θα συνεπαγόταν η προσπάθειά της να συνεννοηθεί και να διεκδικήσει βιώσιμη ρύθμιση με το σύνολο των πιστωτών της. Εν συνεχεία ακολουθούνται σαφή χρονοδιαγράμματα με ρητές προθεσμίες, προκειμένου να επεξεργαστούν οι πιστωτές την πρόταση του οφειλέτη ή ο οφειλέτης αντίστοιχες αντιπροτάσεις των πιστωτών. Η αίτηση, η υποβολή των δικαιολογητικών αλλά και η διαπραγμάτευση με τους ιδιώτες πιστωτές και το Δημόσιο, γίνεται ηλεκτρονικά.
ΙΙΙ. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΤΟΝ ΕΞΩΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΟΦΕΙΛΩΝ
Ο οφειλέτης προστατεύεται με αυστηρή και αυτοδίκαιη αναστολή από καταδιωκτικά μέτρα, από νέες και παλιές διεκδικήσεις εναντίον του. Η πλειοψηφία των συμφωνούντων να συμμετάσχουν σε ρύθμιση πιστωτών, βάσει της αναλογίας της απαίτησης τους από την επιχείρηση που αιτείται την ένταξή της, είναι δυνατόν να εκκινήσει τη διαδικασία αλλά και να δεσμεύει τους υπόλοιπους πιστωτές που δεν συμμετέχουν.
Για πρώτη φορά μία εξωδικαστική συμφωνία δύναται να δεσμεύσει το σύνολο των πιστωτών της επιχείρησης, ακόμα και αυτούς που δεν εκδήλωσαν ενδιαφέρον και δεν συμμετείχαν στη διαδικασία του συμβιβασμού. Το πλάνο αποπληρωμής και των πιστωτών που δεν συμμετείχαν, αλλά και των διαφωνούντων που συμμετείχαν και ανήκουν στη μειοψηφία, εντάσσεται κανονικά στη σύμβαση αναδιάρθρωσης και μπορεί να τους δεσμεύσει, τους μεν μόνο με δικαστική επικύρωση αυτής και τους δε με την εξωδικαστική σύμβαση αναδιάρθρωσης. Η σύμβαση αναδιάρθρωσης, σύμφωνα με ρητή πρόβλεψη του νόμου και με συγκεκριμένη διαδικασία που ορίζεται στις διατάξεις του, καθίσταται τόσο δεσμευτικά ισχυρή, όσο μία δικαστική απόφαση.
Μέχρι την έκδοση της απόφασης επικύρωσης αλλά και κατόπιν της έκδοσης της, η αιτούμενη επιχείρηση προστατεύεται από καταδιωκτικά μέτρα όλων των πιστωτών που συμβάλλονται, εξαιρουμένων των πιστωτών που ατομικά έχουν απαιτήσεις κάτω του 1,5% .
Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα και νέας χρηματοδότησης του αιτούμενου οφειλέτη. Ο νόμος παρέχει ένα πολύ ισχυρό κίνητρο-προνόμιο σε τυχόν νέα χρηματοδότηση που θα εγκρίνουν οι πιστωτές, ακόμη και συνδεδεμένα με την αιτούμενη επιχείρηση πρόσωπα (νομικά και φυσικά), αρκεί να συμφωνεί το 60% των συμμετεχόντων πιστωτών και να υπάρχει σχετική πρόβλεψη ως όρος στη σύμβαση αναδιάρθρωσης. Σκοπός του νόμου είναι να διευκολυνθεί η νέα χρηματοδότηση της επιχείρησης με τη δυνατότητα απονομής απόλυτου προνομίου στις απαιτήσεις των πιστωτών που είτε κατά είτε μετά τη σύναψη της σύμβασης αναδιάρθρωσης αναλαμβάνουν να χρηματοδοτήσουν ή να συνεισφέρουν με οποιονδήποτε άλλο τρόπο στη συνέχιση της λειτουργίας της επιχείρησης.
Ειδικότερα προβλέπεται ότι οι απαιτήσεις αυτές, εφόσον γεννώνται ταυτόχρονα με ή μετά την κατάρτιση της σύμβασης αναδιάρθρωσης οφειλών, προέρχονται από χρηματοδοτήσεις του οφειλέτη οποιασδήποτε φύσεως ή από παροχή αγαθών ή υπηρεσιών στον οφειλέτη και αποσκοπούν στην εξασφάλιση της συνέχισης της δραστηριότητας του οφειλέτη, δύνανται, δυνάμει όρου που θα περιληφθεί στη σύμβαση αναδιάρθρωσης οφειλών, να ικανοποιούνται προνομιακά σε σχέση με όλες τις απαιτήσεις που είχαν γεννηθεί πριν από την κατάρτιση της σύμβασης εξωδικαστικής αναδιάρθρωσης οφειλών. Η παραπάνω δυνατότητα προνομιακής μεταχείρισης δεν ισχύει για απαιτήσεις που προέρχονται από χρηματοδοτήσεις ή παροχή αγαθών ή υπηρεσιών του ίδιου του οφειλέτη ή προσώπων συνδεδεμένων με αυτόν προς την επιχείρησή του.